Halk arasında sivilce adı ile bilinen akne, en sık olarak yüz, boyun, göğüs, sırt, omuz ve kollarda meydana gelir. Akne ciltteki yağ bezlerinin tıkanması sonucu oluşan bir hastalıktır. En sık ergenlik çağında görülür. Hastalar genellikle yağlı bir deriye sahiplerdir. Sivilce yaş ilerlemesi ile iyileşebilir, ancak tedavi edilmeyen sivilceler skar denilen kalıcı izler bırakabilir. Ayrıca sivilce hastada görüntü bozukluğu yaratarak psikolojik açıdan rahatsızlık verebilir. Bu nedenlerden dolayı akne uzman hekimler tarafından tedavi edilmelidir.
Akne oluşmasında birkaç etmenin rolü olduğu düşünülmektedir:
- Erkeklik hormonları ergenlik çağında yükselir ve derideki yağ bezlerini uyarır ve genişletir.
- Yağ bezleri, sebum olarak adlandırılan yağlı bir madde üretir. Sebum (yağ), yağ kanalına yapışkan bir hale gelir ve kanalın tıkanmasına neden olur.
- Bakteriler yağ kanallarında çoğalırlar. Bu bakteriler kimyasal maddeler salgılayarak burada bir reaksiyon yaratırlar ve yağ kanalının tıkanmasını kolaylaştırırlar. Yağ kanallarının tıkanması ile ucu olmayan veya siyah uçlu komedon adlı sivilceler ortaya çıkar. Daha sonra sebum, bakteriler ve hücreler birikip kızarıklık şişme ve iltihaplı akne çeşitlerine neden olur.
Sivilcede diyetin rolü var mı?
Sivilce yiyecekler nedeniyle oluşmaz. Kısıtlayıcı diyetler derinizi düzeltmez. Uzun yıllar çikolata, yağlı gıdalar sivilce etkeni olarak suçlanmıştır, ancak bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
Sivilcede nasıl bir temizlik yapılmalıdır?
Cildin günlük bakımında yüz temizleyici madde ve ılık su ile yıkanmalıdır. Süt tarzı temizleyiciler tercih edilmemelidir. Temizleyiciler arasında PH’ sı 5.5 olanlar tercih edilmelidirler. Çok sık yıkama ve cildin aşırı ovulması sivilceyi uyarabilir.
Sivilcede kozmetikler nasıl kullanılır?
Sivilceli kişiler göz makyajı, allık ve ruj rahatlıkla kullanabilirler. Yalnızca deri yüzeyine uygulanan fondöten ve pudranın uygun yağsız ve su bazlı olması önemlidir. Seçtiğiniz ürünün üzerinde non-comedogenic ve oil-free ibaresi olması uygundur. Pudralı yağsız ürünler kapatıcı olarak kullanılabilir. Saç spreyleri ve jellerin yüze gelmemesine özen gösterilmelidir.
Sivilcenin iç hastalıklarıyla ilgisi var mıdır?
Günümüzde sivilcenin iç hastalığına bağlı olmadığını biliyoruz. Sadece uzun süren, tedaviye yanıt vermeyen, saç dökülmesi veya tüylenmeye eşlik eden sivilcelerde cinsel hormon bozukluğu söz konusu olabilir. Bu durumlarda dermatoloğunuz bazı testler isteyecektir.
Stres sivilceye neden olabilir mi?
Stres sivilcenin ana nedenlerinden değildir, ancak stresli dönemlerde bazı hormonların açığa çıkması nedeni ile sivilcelerin ortaya çıkmasına veya artmasına sebep olabilir.
Cinsel yaşamın sivilce üzerine etkisi var mıdır?
Yapılan bilimsel çalışmalarda cinsel yaşamla sivilce arasında bağlantı kurulamamıştır.
Sivilce tedavisi ile ilgili genel bilgiler:
Sivilce etkili bir şekilde tedavi edilebilir, ancak tedavi yavaş ilerler. Sivilce tedavisinde iyileşmeler 2-3.aylarda başlar ve 4-8 ay arasında tamamen bir düzelme sağlanır. Özellikle ilk 1.ayda sivilcenin artması gibi durumlar söz konusu olabilir. Düzelmeler zaman alır. Dermatologlar tedavileri sivilcenin tipine göre belirlerler. Bazen başka nedenlerle örneğin makyaj, losyonlar veya alınan ilaçlardan dolayı sivilceye benzer döküntüler olabilir. Dermatologunuzla görüşürken kullandığınız ilaç ve ürünleri iyi belirtmeniz gerekir.
Dermatoloğunuz size dışardan yağ kanallarının tıkanmasını engelleyen ve bakterileri azaltan krem, jel veya losyonlar önerebilir. Bu ürünler çoğu zaman kuruluk, kızarıklık ve soyulma yaratabilir. Tedavi başlangıcında ilaçlar çok ince tabaka şeklinde sürülür; gerekirse tedavinin ilk haftasında her gün değil gün aşırı uygulanabilir.
Antibiyotikler kıl folikülündeki bakterileri azaltırlar. Bu da kızarıklıklar ve iltihaplanmaları azaltır. Doğum kontrol hapları kadınlarda sivilceyi önemli derecede iyileştirdikleri için bu amaçla da kullanılırlar.
Hafif akne tedavisi:
Hafif sivilceler siyah uçlu noktalar (açık komedon) veya uçsuz noktalar ve kabarıklıklar şeklinde olup çeşitli jel, solüsyon ve losyonlarla tedavi edilir. Ekstra vitamin ve minerallerin kullanımının tedaviye faydası bulunmamıştır. Yüzünüzü su ile hafif bir temizleyici kullanarak yıkayın. Sivilce ürünlerini sadece sivilce üzerlerine nokta halinde değil tüm etkilenen alanlara yayarak uygulayın.
İlaçlara bağlı oluşan tahriş durumunda tedaviyi bırakmalı doktorunuzla görüşmelisiniz.
Hafif derecedeki sivilcelerde genellikle topikal yani cilde uygulanan ilaçlar tercih edilebilir:
- Benzoyl peroxide (Aknefug, Benzac, Aksil, Benzamycin)
- Azelaic acid (Skinoren, Azelderm)
- Antibiyotikler: Clindamycin, Erythromycin, Tetracycline (Cleocin, Aknilox, Eryacne, Imex)
- Retinoidler: Tretionin, Isotretinoin, Adapalen (Tretin, Acnelyse, Isotrexin, Differin)
Meyve asitleri ile tedavi- Peeling:
Son yıllarda meyve asitleri de sivilce tedavisinde rol oynamaya başlamıştır. Yarı kozmetik yarı ilaç sayılan bu ürünlere glikolik asit, laktik asit ve mandelik asit örnek verilebilir . %5-20 oranlarında krem ve jel şeklinde evde uygulamaya yönelik ürünleri mevcuttur. Sivilce tedavisine yardımcı olarak veya tedavi sonrası bakım amacıyla kullanılır. Ayrıca yağlı ciltlerde yağ kontrolü ve yağlanmanın getirdiği hafif sivilceleri geçirmek için de önerilmektedir. Meyve asitleri cildi soyarak yeniler, gözeneklerin temiz kalmasını sağlar böylece sivilceye engel olur. Meyve asitlerinin yüksek konsantrasyondaki formülleri de %50-90 gibi ofis uygulamaları şeklinde tedavide kullanılır. Doktor kontrolündeki bu uygulamada asit solüsyonu deriye sürülür birkaç dakika beklenir ve daha sonra yıkanarak ciltten uzaklaştırılır. Bu uygulamalar 1-4 hafta aralıklarla tekrarlanabilir.
Peeling sivilce tedavisinde destek olarak tercih edilebilir. Buna ek olarak tedavi sonrası izlerin azaltmasında da etkili bir yöntemdir.
Doktorunuz aknenizin çeşidine, şiddetine ve yayılımına göre yukarıdaki ilaçların birini veya birkaçını size önerebilir.
Bahsedilen tedavi yöntemleri sivilcenin geçici olarak iyileşmesini sağlar ve hasta bazen yıllarca bu tedavileri devam etmek zorunda kalabilir. “Roaccutane” adı ile bilinen sistemik retinoid ilaç ise belli miktarda kullanıldıktan sonra aknenin temelli olarak iyileşmesine neden olur. Bu yüzden son yıllarda hem hekimler hem de hastalar tarafından sıklıkla tercih edilmektedir. “Roaccutane” ile ilgili detaylı bilgi için “şiddetli akne tedavisi” başlıklı konuyu inceleyebilirsiniz.
Şiddetli akne tedavisi:
Şiddetli sivilceler yüzde ve bazen sırtta ve kalçalarda oluşan kistler ve iltihaplı nodüller şeklinde ortaya çıkar.
Günümüzde şiddetli akne sistemik retinoid denilen “isotretinoin” içeren ilaçlarla (Zoretanin, Aknetrent, Roaccutne) tamamen yok edilir.
Isotretinoin ile en sık görülen yan etkiler:
- Teratojenik yan etki: bu ilaçlar kullanıldığı sürece bayan hastalar hamile kalmamalıdırlar. Tedavi bittikten bir ay sonrasına kadar gebelik yasak ve sakıncalıdır. Retinoidler kısırlığa neden olmazlar.
- Kuruluk: retinoidler deri ve mukozalarda ( burun, dudaklar ve gözlerde) aşırı kurumaya neden olabilirler.
- Kan değerlerinde değişiklik: kandaki yağ seviyesi yükselebilir (trigliserit ve kolesterol); ayrıca karaciğer enzimleri geçici olarak yükselebilir.
Roaccutane gibi retinoid tedavisi sırasında hasta belirli süreler ile yakından takip ve kontrol edilmeli kan tetkikleri yapılmalıdır. Bu yüzden hekimin bu konuda yeterince uzman ve tecrübeli olmalı, hasta belirlenen takip günlerini dikkate almalıdır.
Akne (sivilce) izlerinin tedavisi:
Akne (sivilce) izleri, yüzeyel ve derin olmak üzere iki ana grupta sınıflandırılmaktadır:
Yüzeyel akne (sivilce) izleri:
Cildin üst tabakasını etkileyen izlerdir. Bu izler özellikle sivilce tedavisi sonrası daha çok ortaya çıkar ve kızarıklık zemininde hafif çukurlar ve çökmeler şeklinde görülür. Yüzeyel sivilce izi, genellikle kimyasal peeling gibi yüzeyel cilt soyma yöntemleri ile yok edilebilir, ancak iyileşmeyen sivilce izlerinin tedavisi kolaylıkla fraksiyonel lazer ile mümkündür.
Derin akne (sivilce) izleri:
- Ice-pick (buz kıracağı) akne izi (sivilce izi): deri üzerinde buz kıracağı ile delinmiş alanlar şeklinde görülen çapları genellikle 2 mm’nin altında olan noktasal çukurlardır. Bu izlerin çapları fazla olmamalarına rağmen aşırı derin olabilir, bazen deri altı yağ tabakasına kadar inebilirler. Bu yüzden “ice pick” akne izinin en iyi tedavisi lazerdir. Lazer sistemleri arasında en etkili ve aynı zamanda en az yan etkili sistem ise fraksiyonel CO2 lazer sistemidir.
- Box car (yük vagonu) akne izi (sivilce izi): yuvarlak veya oval şeklinde oluşan akne izleridir.
- Rolling scar (dalgalı) akne izi (sivilve izi): genellikle derin olan bu çeşit sivilce izleri, cildin üst tabakasının alt tabakalar tarafından içeriye doğru şekilmesinden kaynaklanırlar. Tedavisi en zor olan bu tip akne izlerinde fraksiyonel CO2 lazer ile %80’a kadar iyileşme gözlemlenmektedir.
Dünya çapında tüm iz çeşitlerinde (akne izi, yanık izi, yara izi) en etkili tedavi yöntemi, fraksiyonel CO2 lazer tedavisidir.